หลักธรรม

หลักธรรม หมายถึง หลักการหรือแนวทางที่พระพุทธศาสนาใช้สอนให้คนประพฤติปฏิบัติเป็นคนดี เพื่อความสุขและสงบในชีวิต หลักธรรมมีหลายประเภท แต่ละประเภทมุ่งเน้นการพัฒนาตนเองให้เป็นไปตามหลักความดีงาม และเสริมสร้างสติปัญญาในการดำเนินชีวิตให้ถูกต้อง

อริยสัจ 4 คือ ความจริงอันประเสริฐ 4 ประการ เป็นหลักธรรมที่กล่าวถึงการเข้าใจทุกข์และวิธีดับทุกข์

1. • ทุกข์ : การรับรู้ถึงความทุกข์ในชีวิต

   • สมุทัย : สาเหตุของทุกข์

   • นิโรธ : การดับทุกข์

   • มรรค : หนทางแห่งการดับทุกข์

ศีล 5 คือ หลักธรรมที่ให้ปฏิบัติเพื่อรักษาความดีของตนและสังคม โดยยึดหลักไม่เบียดเบียนผู้อื่น ได้แก่ 

1. • การละเว้นจากการฆ่าสัตว์ 

   • การละเว้นลักทรัพย์ ขโมยของผู้อื่น

   • การละเว้นประพฤติผิดในกาม 

   • การละเว้นพูดเท็จ พูดโกหก ส่อเสียด

   • การละเว้นเสพสิ่งเสพติด ของมึนเมา

อริยมรรค 8 คือ หนทางในการดับทุกข์ที่ประกอบด้วยการพัฒนาปัญญา ศีล และสมาธิ ได้แก่ 

• ความเห็นชอบ 

• ความดำริชอบ 

• การพูดชอบ 

• การกระทำชอบ 

• อาชีพชอบ 

• ความเพียรชอบ 

• ความระลึกชอบ 

• สมาธิชอบ

พรหมวิหาร 4 คือ เป็นหลักธรรมที่เน้นการดำรงชีวิตด้วยความเมตตากรุณาต่อผู้อื่น

• เมตตา 

• กรุณา 

• มุทิตา 

• อุเบกขา

ขันธ์ 5 คือ หลักธรรมที่อธิบายองค์ประกอบของมนุษย์หรือสิ่งที่ทำให้เกิดความรู้สึกและตัวตน การยึดมั่นและเป็นเหตุของทุกข์ ประกอบด้วย

• รูป : สิ่งที่เป็นร่างกายหรือวัตถุ ทั้งในส่วนของร่างกายและสิ่งที่รับรู้ได้ด้วยประสาทสัมผัส เช่น ดิน น้ำ ลม ไฟ หรือร่างกายที่จับต้องได้

• เวทนา : ความรู้สึกที่เกิดขึ้นจากการสัมผัส ได้แก่ สุข, ทุกข์, และอทุกขมสุข

• สัญญา : การรับรู้หรือจำได้ เช่น การจดจำรูปร่าง สี กลิ่น เสียง และการตีความสิ่งเหล่านั้น

• สังขาร : การปรุงแต่งทางจิตใจหรือเจตนาที่ทำให้เกิดการกระทำ เป็นความคิด ความรู้สึก ที่กระตุ้นให้เกิดการกระทำ

• วิญญาณ : ความรับรู้ทางประสาทสัมผัส เช่น การเห็น การได้ยิน การรู้รส และการสัมผัส ซึ่งเป็นสิ่งที่เชื่อมโยงกับการรับรู้ของขันธ์อื่นๆ

* ขันธ์ทั้ง 5 เป็นสิ่งที่ไม่เที่ยง (อนิจจัง) ไม่ใช่ตัวตนที่แท้จริง (อนัตตา) และเป็นเหตุของทุกข์ (ทุกขัง)

อานาปานสติ (Anapanasati) คือ การเจริญสติด้วยการกำหนดรู้ลมหายใจเข้าและออก เป็นวิธีปฏิบัติสมาธิที่เน้นการฝึกจิตให้มีสติอยู่กับลมหายใจ โดยแบ่งออกเป็น 4 ขั้นตอนหลัก ดังนี้

1. กำหนดลมหายใจเข้าออก (Breathing Awareness) ผู้ปฏิบัติเริ่มต้นโดยการสังเกตลมหายใจเข้าและลมหายใจออกโดยไม่ต้องพยายามควบคุมลมหายใจ ให้จิตอยู่กับลมหายใจนั้น

2. รู้ลมหายใจยาวหรือสั้น (Noticing Length) การรู้ตัวว่าลมหายใจนั้นยาวหรือสั้น เพื่อเพิ่มความละเอียดในการรับรู้

3. สัมผัสกายและรู้สึกสงบ (Feeling the Body and Calming) เมื่อมีสติชัดเจนกับลมหายใจ ก็ให้ความรู้สึกสงบแพร่กระจายไปทั่วร่างกาย

4. จิตสงบและมีสมาธิ (Mind Calming and Concentration) เมื่อจิตสงบ ลมหายใจจะช่วยนำจิตเข้าสู่ความตั้งมั่น มีสมาธิ และความปลอดโปร่ง

การปฏิบัติอานาปานสตินี้มีประโยชน์ในการฝึกสมาธิ ทำให้จิตใจสงบและมีสติอยู่กับปัจจุบัน